Jaki VAT za 5 lat?

Zapowiadają się wielkie zmiany w unijnym VAT! Niektóre póki co dość odległe, ale całkowicie zmienią zasady rozliczania VAT w transakcjach handlowych między przedsiębiorcami z różnych państw członkowskich UE. Zobacz jak zapowiadają się zmiany i jak mogą wpłynąć na Twój biznes!

Zacznijmy od początku – jak wygląda obecnie sytuacja z rozliczaniem VAT od transakcji unijnych między przedsiębiorcami. Obecnie realizowane jest to w schemacie tzw. wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów (opodatkowanej 0% – jak w Polsce lub zwolnionej – jak w innych państwach UE) i wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (opodatkowanego według stawki VAT właściwej w państwie odbiorcy).

Z tego względu polski podatnik VAT sprzedając towar z Polski do Hiszpanii stosuje dla takiej dostawy stawkę 0%, a hiszpański podatnik VAT po otrzymaniu towaru stosuje stawkę właściwą dla tego towaru w Hiszpanii. I rozlicza VAT od tej transakcji w swoim hiszpańskim urzędzie podatkowym. Przesyłając towar z Malty do Polski dostawa taka nie jest opodatkowana na Malcie tylko w Polsce (zazwyczaj wg stawki podstawowej VAT 23% – ale to zależy od towaru) i maltański podatnik VAT nie opodatkowuje jej (przysługuje mu dla takiej dostawy zwolnienie z prawem do odliczenia), zaś w polskim urzędzie polski nabywca, podatnik VAT, rozlicza podatek od takiej transakcji.

Dlaczego dotychczasowy model rozliczania VAT jest kiepski?

VAT to genialny podatek. Opodatkowuje właściwie niemal wszystko (zasadniczo każdą dostawę towarów i świadczenie usług). Ekonomicznie podatek ten płacą konsumenci. Podatnicy VAT, na wcześniejszych etapach obrotu danym towarem, (czyli wszyscy Ci, którzy kupują towar do celów handlowych, produkcyjnych itp. – innych niż konsumpcja) mają prawo odliczyć podatek naliczony (wynikający z ich zakupów) od podatku należnego (wynikającego z ich sprzedaży). Prawo do odliczenia jest wyrazem neutralności podatku VAT dla przedsiębiorców.

Wiedzieliście Państwo, że ideę podatku od wartości dodanej wynalazł niedługo po I Wojnie Światowej Georg Wilhelm von Siemens (tak, z tych Siemensów)? Wynalazek Niemca przyjął się obecnie w większości państw na świecie (w formie VAT lub ekwiwalentnego podatku). Pan Siemens nie przewidział tylko, że jego podatek będzie (z racji swojej konstrukcji) świetnym narzędziem do wyłudzania podatku! Jak to się dzieje, że VAT jest tak często wyłudzany pisałem m.in. tutaj: Jak nie wsiąść na karuzelę VATowską.

Jednym ze sposobów wyłudzenia VAT jest właśnie rozliczenie tego podatku w transakcji unijnej. Znowu przykład z Polski – kupuję towar ze stawką 23% od swojego polskiego dostawcy i sprzedaję go niemieckiemu kontrahentowi (czyli wykazuje wewnątrzwspólnotową dostawę opodatkowaną stawką 0% VAT). Zasadniczo, w takiej sytuacji, należy mi się zwrot VAT w wysokości 23% zapłaconych polskiemu dostawcy. Niestety nie jest to takie proste i uczciwi podatnicy mają czasami problem z odzyskaniem podatku. A nieuczciwi, to jeszcze nie dość, że wyłudzą zwrot VAT w Polsce, to jeszcze nie zapłacą go w Niemczech, zrobią kolejną fikcyjną dostawę np. do Czech i tak się kręcą karuzele VATowskie po Europie.

To nie jest tak, że Unia o tym do tej pory nie wiedziała, że na VAT się oszukuje. Wiedziała i to jeszcze w czasach kiedy w Polsce był PRL. Jak wchodziliśmy do UE w 2004 r. np. Hiszpania miała mnóstwo karuzel VATowskich na towarach elektronicznych. Parę lat później przestępcy przenieśli się na Bałkany, do krajów Europy Centralnej i Wschodniej oraz do Państw Bałtyckich. Wykorzystali m.in słabiej doświadczoną skarbówkę w “nowych” państwach członkowskich, wyższe stawki (np. Luxemburg 15%, Polska 23%) i …ideę swobody przepływu towarów, rynku wewnętrznego i pozostałe zasady unijne (no bo niestety granic nie ma i trudniej stwierdzić, czy np. TIR z towarem wyjechał z Polski do Niemiec – nikt tego, tak jak kiedyś, przed 2004 r., nie kontroluje).

Moim zdaniem państwa zachodnie UE trochę bagatelizowały problem wyłudzeń VAT ciesząc się, że ich ten problem dotyczy w co raz mniejszym stopniu, a wyłudzenia VAT przeniosły się zasadniczo na wschód. Dość długo były zapowiadane gruntowne reformy, ale w końcu słowa zamieniają się w czyny! Być może komisarze unijni przestraszyli się nie takich odległych doniesień medialnych, że np. grupy wyłudzające VAT w Skandynawii …finansowały ISIS.

Nowy VAT za 5 lat?

Czemu VATem zajmuje się Komisja Europejska i co znaczy, że podatek ten jest sharmonizowany? Sharmonizowany podatek oznacza, że jego główne zasady rozliczenia powinny być takie same w różnych Państwach Członkowskich. I tak na przykład obecnie każda wewnątrzwspólnotowa dostawa jest zwolniona z opodatkowania w państwie wysyłki i opodatkowana VAT w państwie odbiorcy (państwie członkowskim przeznaczenia). I zasadniczo jest tak w każdym Państwie Członkowskim. Z tym, że są drobne niuanse nie wpływające na ogólne zasady (np. w Polsce wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów nie jest zwolniona z opodatkowania, a jest opodatkowana stawką 0% – co daje ekonomicznie ten sam efekt). A zajmuje się VATem Komisja Europejska, gdyż unijny VAT reguluje Dyrektywa VAT. I ma prymat nad polską ustawą o podatku od towarów i usług (tak jak całe ustawodawstwo unijne nad polskim).

Komisja Europejska przedstawiła właśnie zmiany do Dyrektywy VAT (która w obecnym, przejściowym, modelu funkcjonuje dla rozliczeń wewnątrzunijnych już prawie 25 lat!). Zmiany są wstępnym etapem mającym wprowadzić podstawy docelowego systemu dla handlu wewnątrzunijnego. Drugi etap, przedstawiony przez Komisję Europejską w przyszłym roku ma zawierać szczegółowe przepisy techniczne dotyczące wdrożenia tych zmian. System ma być prosty odporny i na oszustwa. Jednocześnie będzie to gruntowna zmiana Dyrektywy VAT, która pociągnie za sobą zmiany zasad współpracy administracyjnej oraz fundamentalne zmiany w zakresie informatycznym.

Całkowita zmiana, dojście do modelu docelowego zajmie kilka najbliższych lat. Aby mogła się odbyć w sposób łagodny dla podatników i administracji podatkowych będzie przeprowadzana etapami. Poniżej przedstawiam zmiany, które będą wdrażane etapie pierwszym (m.in. w zakresie podatników certyfikowanych i trzy inne zmiany doraźne).

Ale to nie wszystkie zmiany, jakie będą wprowadzane. Model docelowy opisuje w dużych uproszczeniach w części dotyczącej wewnątrzunijnej dostawy. Niemniej należy pamiętać, że zmiany w VAT unijnym dotkną nie tylko dostaw towarów, a systemem nowego rozliczania VAT będzie objęte również transgraniczne świadczenie usług. Zmiany też będą dotyczyć bardziej efektywnej i zintegrowanej na poziomie europejskim administracji podatkowej poszczególnych Państw Członkowskich. Zapowiadane są również zmiany w zakresie dotychczasowych przepisów regulujących swobodę Państw Członkowskich w ustalaniu stawek VAT.

Podatnik certyfikowany

Wprowadza się nowe pojęcie podatnika certyfikowanego. Taki podatnik ma dawać gwarancję, że jest rzetelnym podatnikiem VAT. A zatem niektóre uproszczenia w rozliczeniu VAT, będą musiały być dokonane przy udziale certyfikowanego podatnika. Certyfikować podatników będą mogły Państwa Członkowskie (czyli w odniesieniu do polskich podatników VAT będzie taką rolę pełnić Minister Finansów), zaś same proponowane zmiany przewidują ogólne kryteria w tym zakresie. Przyznawanie certyfikatu będzie następowało na wniosek podatnika.

Podatnik certyfikowany będzie mógł rozliczyć transakcję unijną w taki sposób, jak jest obecnie. Tzn. jeżeli to on będzie nabywcą towarów dostarczanych z innego Państwa Członkowskiego, transakcja będzie mogła zostać rozliczona na zasadzie odwrotnego obciążenia (tj. w państwie nabywcy, gdyż jest założenie, że podatnik certyfikowany jest rzetelnym podatnikiem).

Trzeba na marginesie zaznaczyć, że wprowadzenie certyfikowanego podatnika postulował u Ministra Finansów m.in. Związek Importerów i Przedsiębiorców Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego RTV i IT ZIPSEE “Cyfrowa Polska”. Wówczas Minister Finansów pozostał głuchy na głos przedsiębiorców. Teraz będzie musiał realizować to, co uchwalą w Brukseli…

Podatnik nie otrzyma certyfikatu jeżeli poważnie naruszy lub w sposób powtarzający naruszy przepisy podatkowe i celne, jak również jest skazany za poważne przestępstwo związane z działalnością gospodarczą. Poza tym wnioskujący o certyfikat podatnik musi wykazać, że posiada wysoki poziom kontroli swoich operacji i przepływów towarów zapewniony przez system zarządzania ewidencją handlową (i transportową) oraz dowieść, że jest wypłacalny finansowo.

Status podatnika certyfikowanego otrzymany w jednym Państwie Członkowskim jest uznawany przez organy podatkowe we wszystkich państwach WE. Sprawdzenie statusu podatnika certyfikowanego, od 1 stycznia 2019 r. będzie następowało poprzez obecnie obowiązujący system wymiany informacji o VAT – VIES.

Transakcje z udziałem podatnika certyfikowanego

Oprócz zmian w przepisach Dyrektywy VAT planuje się też zmienić rozporządzenie wykonawcze, które ma wprowadzać jednolitość w zakresie dokumentowania przez podatników dokonanych dostaw wewnątrzwspólnotowych (od tego zależy zastosowanie do takich dostaw zwolnienia lub stawki 0%).

Taką dostawę wewnątrzwspólnotową będzie uważało się za udowodnioną, jeżeli sprzedawcą jest podatnik certyfikowany, towary zostały przez niego (lub w jego imieniu) wysłane i który dysponuje co najmniej dwoma poniższymi dowodami potwierdzającymi transport lub wysyłkę:

• dokument podpisany przez nabywcę lub przez osobę upoważnioną w jego imieniu, potwierdzający odbiór towarów w Państwie Członkowskim przeznaczenia;
• dokumenty odnoszące się do transportu lub wysyłki towarów, takie jak podpisany dokument lub list przewozowy CMR, konosament, faktura za towarowy przewóz lotniczy, faktura od przewoźnika towarów, polisa ubezpieczeniowa w odniesieniu do transportu lub wysyłki towarów lub dokumenty bankowe potwierdzające zapłatę za transport lub wysyłkę towarów;
• dokumenty urzędowe wydane przez organ publiczny, na przykład notariusza, potwierdzające przybycie towarów do państwa członkowskiego przeznaczenia;
• poświadczenie odbioru wystawione w państwie członkowskim przeznaczenia, potwierdzające składowanie towarów w tym państwie członkowskim;
• zaświadczenie wydane w państwie członkowskim przeznaczenia przez organizację zawodową w tym państwie członkowskim, taką jak izba handlowa lub przemysłowa, potwierdzające miejsca przeznaczenia towarów;
• umowa między sprzedawcą a nabywcą towarów lub zamówienie ze wskazaniem miejsca przeznaczenia towarów;
• korespondencja między stronami transakcji ze wskazaniem miejsca przeznaczenia towarów;
• deklaracja VAT nabywcy towarów potwierdzająca wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów.

Jednocześnie domniemanie to może zostać obalone, jeżeli istnieją przesłanki o nadużyciu lub nieprawidłowościach, których mogli dopuścić się sprzedawca lub nabywca towaru.

W sytuacji zaś, gdy nabywcą towarów jest podatnik certyfikowany sprzedawca musi dysponować:

• pisemnym oświadczeniem nabywcy towarów (przedstawionym do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu dostawy) potwierdzającym, że towary zostały wysłane lub przetransportowane przez niego lub przez osobę trzecią w jego imieniu, i odnoszącym się do Państwa Członkowskiego przeznaczenia towarów;
• dwóch z niebędących ze sobą w sprzeczności dowodów wymienionych w liście powyżej, potwierdzających transport lub wysyłkę.

Magazyn konsygnacyjny

Magazyn konsygnacyjny to model, w którym przedsiębiorca (dostawca) trzyma towar w magazynach innego podatnika VAT (nabywcy), ale nie przenosi własności towaru (tzn. nie następuje dostawa) do czasu, aż nabywca nie pobierze ich z magazynu. Dopiero wówczas przenoszona jest własność towarów i ma miejsce dostawa na gruncie VAT. To świetne rozwiązanie w ramach upraszczania dostaw np. surowców producentom. Magazyn konsygnacyjny robi się problematyczny, gdy dostawca i nabywca znajdują się w dwóch różnych państwach unijnych.

Wówczas ma miejsce najpierw transport własnych towarów nabywcy z jednego Państwa Członkowskiego do drugiego Państwa Członkowskiego. W tym drugim kraju dostawca musi się zarejestrować na VAT i rozliczyć tam wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów. Następnie w chwili pobrania towarów z magazynu przez nabywcę następuje kolejna (już krajowa) dostawa pomiędzy dostawcą a nabywcą.

Komisja Europejska proponuje, że w sytuacji w której mamy do czynienia z transakcją w składzie konsygnacyjnym pomiędzy dwoma podatnikami certyfikowanymi, przyjmować się będzie, iż ma miejsce jedna dostawa w Państwie Członkowskim wyjścia oraz wewnątrzwspólnotowe nabycie w Państwie Członkowskim w którym znajduje się magazyn (w chwili pobrania towaru ze składu przez nabywcę). Aby to było możliwe dostawca i nabywca będą musieli prowadzić rejestr towarów w magazynie konsygnacyjnym.

Dostawa wewnątrzwspólnotowa – nowa przesłanka

Zastosowanie zwolnienia przez dostawcę (w Polsce zastosowanie stawki 0% VAT) dla dostawy unijnej towarów nie było do tej pory uzależnione od posiadania ważnego numeru VAT przez nabywcę. Jedną ze zmian jest wprowadzenie materialnej przesłanki, iż nabywca musi być zidentyfikowanym dla celów VAT w Państwie Członkowskim innym niż Państwo Członkowskie rozpoczęcia wysyłki lub transportu towarów.

Transakcje łańcuchowe

Transakcje łańcuchowe to kolejne dostawy tego samego towaru, w którym transport odbywa się tylko między dwoma stronami np. między dwoma podatnikami z różnych Państw Członkowskich. Przykładowo polski podatnik A sprzedaje towar innemu polskiemu podatnikowi B, który następnie ten sam towar sprzedaje niemieckiemu podatnikowi C. Towar jest natomiast transportowany między podatnikiem A a podatnikiem C z Polski do Niemiec.

W podatku VAT jest istotnym przypisanie transportu do jednej z dostaw, dzięki czemu można ustalić do której z transakcji można zastosować (zwolnienie/stawkę 0%) rozliczenie dla dostawy unijnej. Nowe zasady dotyczą sytuacji, w której dostawca pośredniczący i podatnik, który dostarczał mu towary są podatnikami certyfikowanymi. Na ich podstawie transport dokonany przez jednego z dostawców pośredniczących w łańcuchu (lub w jego imieniu) zostaje przypisany dostawie dokonanej na rzecz tego pośredniczącego (po spełnieniu określonych warunków). W przypadku gdyby któryś z tych warunków (identyfikacja dostawcy pośredniczącego do celów VAT w państwie innym niż Państwo Członkowskie dostawy i przekazanie dostawcy nazwy Państwa Członkowskiego przybycia towarów) nie został spełnione transport przypisuje się dostawie dokonanej przez dostawcę pośredniczącego na rzecz kolejnego podmiotu w łańcuchu.

System docelowy – dostawa wewnątrzunijna

Docelowo przepisy VATowskie w całej Wspólnocie (a także w Polsce, tak długo jak będziemy do WE należeli) będą przewidywały zastąpienie obecnego systemu dostaw wewnątrzwspólnowych (zwolnione/opodatkowane 0% VAT) i opodatkowania wewnątrzwspólnotowych nabyć w państwie docelowym. Według nowego pomysłu zastąpi je dostawa wewnątrzunijna, której miejsce dostawy (czyli to, gdzie jest opodatkowana) będzie państwo przybycia towarów. Zgodnie z którą to dostawca (tak jak w transakcjach krajowych, nie opartych na zasadzie odwrotnego obciążenia) będzie musiał opodatkować dostawę wewnątrzunijną. Chyba, że nabywca jest certyfikowanym podatnikiem. Wówczas to certyfikowany nabywca będzie rozliczał nabycie w swojej deklaracji VAT. W przypadku gdy obowiązek rozliczenia takiej wewnątrzunijnej dostawy spoczywać będzie na dostawcy nie będzie on musiał dla celów rozliczenia VAT rejestrować się na VAT w Państwie Członkowskim, do którego dokonuje dostawy. Deklaracja, zapłata i odliczenie podatku będzie następowała poprzez tzw. punty kompleksowej obsługi (pojedynczej rejestracji, tzw. MOSS – Mini One Stop Shop, dotyczący obecnie usług elektronicznych, nadawczych, telekomunikacyjnych).

Jak to będzie działało w praktyce? Sprzedając towar z Polski do Niemiec (jeżeli niemiecki kontrahent nie będzie certyfikowanym podatnikiem) polski sprzedawca będzie zobowiązany rozliczyć niemiecki VAT od tej dostawy (według niemieckich stawek podatku). Analogicznie, jeżeli np. włoski kontrahent będzie sprzedawał polskiemu podatnikowi (który również nie będzie certyfikowanym podatnikiem) to będzie zobowiązany rozliczyć polski VAT od tej dostawy. Natomiast w przypadku gdy czeski podatnik będzie dokonywał dostawy na rzecz duńskiego podatnika (który będzie jednocześnie certyfikowanym podatnikiem) nie będzie musiał rozliczyć duńskiego VAT, zrobi to duński nabywca towarów.

Na zakończenie

Dużo w dzisiejszym wpisie technicznej wiedzy, ale to niezbędne przy VATcie – to jednej z najtrudniejszych podatków do rozliczenia. A zwłaszcza do prawidłowego rozliczenia w handlu unijnym lub międzynarodowym. Zmiany są póki co na wstępnym etapie. Pierwszy etap ma być wdrożony (na poziomie ustawodawstw krajowych) i stosowany przez Państwa Członkowskie od 1 stycznia 2019 r. Czyli od wtedy ma obowiązywać certyfikowanie podatników VAT, nowe zasady rozliczania składu konsygnacyjnego, nowa przesłanka wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów,  rozliczania transakcji łańcuchowych Docelowy system VAT, wprowadzający m.in. wewnątrzunijną dostawę, ma się pojawić w Europie dopiero około roku 2022.

Jeżeli chcą Państwo dokonać przeglądu swoich rozliczeń VAT (zwłaszcza unijnych) przed zmianami unijnymi, które szykują się już od 2019 r. serdecznie polecam swoje przeglądy podatkowe w zakresie VAT (więcej informacji tutaj: https://satkiewicz.pl/podatek-vat/). W sprawie szczegółów proszę o kontakt mailowy na blog@satkiewicz.pl.

Do przeczytania!

Pozdrawiam, Paweł Satkiewicz